Η δημιουργία του πρώτου, ναυτιλιακού cluster στη χώρα μας, ως γνωστόν, υποστηρίζεται ενεργά από την Ένωση Ελλήνων Εφοπλιστών, το Ναυτικό Επιμελητήριο Ελλάδος και το Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο Πειραιώς. Στο πλαίσιο της ενημέρωσης των 814 επιχειρήσεων, που εντάσσονται στη ναυτιλιακό τμήμα του ΕΒΕΠ και όχι μόνο, αναπτύσσονται οι παρακάτω βασικές θέσεις:
• Γιατί κρίνεται αναγκαία η δημιουργία ενός ναυτιλιακού cluster, σε μία ναυτική χώρα, όπως η Ελλάδα; Αρχικά, η συγκέντρωση επιχειρήσεων σε συστάδες δημιουργεί οφέλη που βασίζονται κυρίως: στη μείωση του κόστους παραγωγής και μάρκετινγκ, στην ανάπτυξη νέων μεθόδων παραγωγής, στη δημιουργία δικτύων συνεργασίας και στην αξιοποίηση τοπικών αναπτυξιακών προγραμμάτων. Δηλαδή, η δημιουργία επιχειρηματικών συστάδων σε μια περιοχή, μπορεί να έχει σαν αποτέλεσμα σημαντική μείωση, τόσο στο κόστος της κάθε μεμονωμένης επιχείρησης, όσο και στο κόστος όλων μαζί των επιχειρήσεων, που μετέχουν στη συστάδα.
Οι οικονομίες αυτές, εξωτερικές για τις επιχειρήσεις και εσωτερικές για την επιχειρηματική συστάδα, είναι οι λεγόμενες τοπικές οικονομίες ή οικονομίες γειτνίασης και συγκέντρωσης. Ορισμένοι από τους λόγους που συντελούν σε αυτήν τη σημαντική μείωση του κόστους, είναι η ύπαρξη μεγάλου αριθμού επιχειρήσεων, οι οποίες μοιράζονται πληροφορίες για την αγορά, ερευνητικά και αναπτυξιακά προγράμματα, δυνατότητα επιλογής εξειδικευμένου προσωπικού, καθώς και δημόσιες επενδύσεις, σχετικές με τις ανάγκες της συγκεκριμένης οικονομικής δραστηριότητας, ακόμα και πληροφορίες και προγράμματα, που αφορούν στην προστασία του περιβάλλοντος της περιοχής στην οποία δραστηριοποιούνται.
• Παρ’ όλο που η οργάνωση σε επιχειρηματικές συστάδες έχει πολλά πλεονεκτήματα, η συγκρότησή τους δεν είναι, ούτε αυτόματη, ούτε μπορεί να πραγματοποιηθεί, εκ του μηδενός. Η συγκρότηση μιας επιχειρηματικής συστάδας προϋποθέτει την ύπαρξη μιας ισχυρής γνωσιακής υποδομής, την ύπαρξη επιχειρήσεων με εδραιωμένη και κατά το δυνατόν ισχυρή δραστηριότητα, αλλά και αυτή των απαραίτητων θεσμικών δομών και οργανισμών (σε τοπικό, περιφερειακό ή και εθνικό επίπεδο) και των κατάλληλων υποστηρικτικών υπηρεσιών (οικονομικών, νομικών, μεταφορικών).
Επίσης, προϋποθέτει την παρουσία και την ευμενή διάθεση επενδυτών, μια επιχειρηματική κουλτούρα που δίνει έμφαση στην εξωστρέφεια και την καινοτομία και τέλος τη συνεργασία των επιχειρηματιών και των τοπικών αρχών, σε ένα συνολικό αναπτυξιακό στρατηγικό πλαίσιο.
• Το ΕΒΕΠ, στο πλαίσιο της τριμερούς συμφωνίας του με το Ναυτικό Επιμελητήριο Ελλάδος και την Ένωση Ελλήνων Εφοπλιστών, καθώς έχουν τον πρώτο λόγο σε θέματα ναυτιλίας, έχει θέσει σε προτεραιότητα τα κάτωθι κρίσιμα θέματα:
1. Το σχεδιασμό για τη δημιουργία Επιχειρηματικής Ναυτιλιακής Συστάδας που ήδη έχει υλοποιηθεί.
2. Τα εθνικά χαρακτηριστικά του ναυτιλιακού cluster, με επιλογές οικονομικής εξειδίκευσης, αριθμητικής συμμετοχής και γεωγραφικής συγκέντρωσης.
3. Τη συγκρότηση της επιχειρηματικής συστάδας, που απαιτεί τη συμμετοχή όλων των φορέων της ναυτιλίας και πρέπει να βασίζεται σε ένα συνολικό αναπτυξιακό στρατηγικό πλαίσιο.
4. Τα οφέλη από τη δημιουργία των επιχειρηματικών συστάδων στη μείωση κόστους, την αύξηση παραγωγικότητας και τη δημιουργία δικτύων συνεργασίας σε νέες τεχνολογίες.
5. Την ύπαρξη προϋποθέσεων για την ανάπτυξη cluster στην ευρύτερη περιοχή του Πειραιά, με την εξειδικευμένη προσφορά ναυτικής τεχνογνωσίας και υλικών από συνεργεία και προμηθευτές.
6. Τη συγκρότηση nautical cluster, με πόλο έλξης τη Ναυπηγοεπισκευαστική Βιομηχανία, το εισαγωγικό, εξαγωγικό και διαμετακομιστικό εμπόριο, την τροφοδοσία πλοίων, μεταφορές-logistics, αλιεία, ναυτιλιακές υπηρεσίες.
7. Τους σημαντικούς παράγοντες για την επιτυχία ενός μελλοντικού cluster, που είναι ο αρχικός σχεδιασμός, οι αμοιβαίες σχέσεις, η συνεργασία και το κοινό marketing.
8. Το ότι απαραίτητος γνώμονας θα πρέπει να είναι τα αντίστοιχα ευρωπαϊκά παραδείγματα και οι καλύτερες πρακτικές nautical clusters, σε άλλες πόλεις λιμάνια της Μεσογείου και της Ευρώπης.
9. Το ζητούμενο από τη δημιουργία ενός επιτυχημένου ελληνικού cluster θα είναι η ανάκτηση παλαιών συναλλαγματοφόρων αγορών και η είσοδος σε νέες αγορές, σε συνδυασμό με την εξέλιξη του λιμανιού του Πειραιά.
10. Τον κοινό στόχο του ναυτιλιακού cluster, που είναι η κατασκευή, μεταποίηση και επισκευή ναυτιλιακού εξοπλισμού, τα «πράσινα» ναυπηγεία και διαλυτήρια πλοίων-“scrap”, καθώς και οι λιμενικές υποδομές διαχείρισης φορτίων-“distressed cargoes”.
• Ένα επιτυχημένο ναυτιλιακό cluster μπορεί να εισάγει την χώρα μας σε τρείς νέες αγορές (μέχρι στιγμής ανεκμετάλλευτες από τις ελληνικές επιχειρήσεις), αλλά αγορές εξαιρετικά συναλλαγματοφόρες: 1) την κατασκευή ναυτιλιακού εξοπλισμού, 2) τα «πράσινα» ναυπηγεία και 3) τις «πράσινες» διαλύσεις πλοίων (scrap).
Το όραμα είναι να γίνει το cluster μία νησίδα εξειδικευμένης γνώσης στους τομείς των θαλάσσιων υπηρεσιών και της μεταποίησης οικοδομώντας ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα που καθιστούν τα προϊόντα και τις υπηρεσίες των μελών του διεθνώς εμπορεύσιμες. Μία νησίδα που θα συγκεντρώνει ταλέντα, επιχειρήσεις, επενδυτές και επιστήμη. Αποστολή του cluster είναι η μεγιστοποίηση της δυνατότητας των εμπλεκομένων κλάδων για συμμετοχή στη διεθνή αγορά διευκολύνοντας τη συνεργασία και τη διάχυση της τεχνογνωσίας και καινοτομίας, μεταξύ των επιχειρήσεων μελών του και αυξάνοντας την αναγνωρισιμότητά (visibility) τους.
Βασικό συμπέρασμα των παραπάνω, είναι πως όλες οι επιχειρήσεις που ασχολούνται άμεσα ή έμμεσα με την ναυπηγοεπισκευή, ο κλάδος, αλλά και η ελληνική οικονομία γενικότερα, έχουν να κερδίσουν πολλά από τη δημιουργία ενός επιτυχημένου ναυπηγοεπισκευαστικού-λιμενικού cluster (που στην πορεία μπορεί να επεκταθεί σε ένα μεγάλο και επιτυχημένο ναυτιλιακό cluster). Ένα από τα τελευταία και πιο σημαντικά ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα της χώρας είναι η ναυτιλία και σε αυτό πρέπει να στηριχτεί η οικονομική της αναγέννηση, χρησιμοποιώντας όλα τα εργαλεία που της δίνει η μακρά παράδοσή της στην ναυτιλία, αλλά και τα πετυχημένα παραδείγματα των ανταγωνιστών της (λιμενικά - ναυτιλιακά clusters Ρότερνταμ/ Βαρκελώνης/ Αμβούργου/Σκανδιναβικό).
• H γαλάζια οικονομία της Ε.Ε. αντιπροσωπεύει 5,4 εκατ. θέσεις εργασίας και ακαθάριστη προστιθέμενη αξία, που ανέρχεται σε περίπου 500 δισ. ευρώ ετησίως. Στο πλαίσιο της Ολοκληρωμένης Θαλάσσιας Πολιτικής που έχει χαράξει περιγράφονται τρόποι που δύνανται να χρησιμοποιήσουν τα κράτη μέλη για να στηρίξουν τη γαλάζια πολιτική. Ένας από αυτούς τους τρόπους είναι η δημιουργία clusters (δηλαδή συνεργατικών σχηματισμών).
Τα clusters ξεκίνησαν να αναπτύσσονται τα τελευταία 25 χρόνια κύρια στις ΗΠΑ και σε χώρες της βορειοδυτικής Ευρώπης, καθώς και στην νοτιοανατολική Ασία. Από το 2015 λειτουργούν στην Ευρωπαϊκή Ένωση 14 Ναυτιλιακά Clusters (Maritime Clusters) σε αντίστοιχες χώρες. Πρόκειται για όλες σχεδόν τις παράκτιες ή νησιωτικές χώρες, αλλά και το Λουξεμβούργο. Στο Ευρωπαϊκό Δίκτυο “European Network of Maritime Clusters” στο οποίο θα πρέπει να ενταχθεί και η Ελλάδα, συμπεριλαμβάνονται η Νορβηγία και η Ισλανδία ανεβάζοντας τον αριθμό των μελών σε 16.
• Τη χρονιά που έφυγε η Ελλάδα διατήρησε τον τίτλο του μεγαλύτερου ναυτιλιακού έθνους στον πλανήτη, ελέγχοντας το 16,36% του παγκόσμιου εμπορικού στόλου, σύμφωνα με την ετήσια έκθεση της Παγκόσμιας Διάσκεψης Εμπορίου και Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών (UNCTAD). Η ελληνική ναυτιλία παρέμεινε και το 2016 στην κορυφή της πυραμίδας μπροστά από δυνάμεις της παγκόσμιας οικονομίας, όπως η Ιαπωνία, η Κίνα, η Γερμανία και η Σιγκαπούρη, βάσει του ποσοστού που ελέγχει η κάθε χώρα επί της συνολικής χωρητικότητας του παγκόσμιου στόλου. Σύμφωνα με τα στοιχεία, οι Έλληνες πλοιοκτήτες ελέγχουν συνολικά 4.136 πλοία, έναντι 4.017 πλοίων το 2015, καταγράφοντας μια σημαντική αύξηση κατά 119 πλοία.
Σε αυτό το πλαίσιο, ο πρόεδρος κ. Βασίλης Κορκίδης, αφού εξήρε τη σημασία της δημιουργίας του πρώτου ελληνικού ναυτιλιακού cluster, επισήμανε: «Πρόκειται για μία ανοιχτή πρόσκληση της ισχυρής ναυτιλιακής κοινότητας της χώρας μας στις επιχειρήσεις εφοδιαστικού εμπορίου, εξοπλισμού, επισκευών και υπηρεσιών υποστήριξης, προς όφελος όλων ανεξαιρέτως των επιχειρήσεων στο χώρο των ναυτιλιακών δραστηριοτήτων. Το πρώτο ελληνικό ναυτιλιακό cluster, που ονομάστηκε εύστοχα “Maritime Hellas”, θα έχει “steering committee” την Ε.Ε.Ε., το Ν.Ε.Ε. και το ΕΒΕΠ, ενώ ενδιαφέρον έχει εκδηλώσει να συμμετάσχει και ο Δήμος Πειραιά στον τομέα του πολιτισμού και ναυταθλητισμού. Το ελληνικό cluster μπορεί να είναι το 17ο κατά σειρά στην Ευρώπη, έχει όμως στόχο σύντομα να γίνει το Νο 1, αφού η μεγάλη δύναμη ενός ναυτικού έθνους, όπως η Ελλάδα, είναι η ναυτιλία μας. Εύχομαι λοιπόν, να είναι καλοτάξιδο από τον Πειραιά σε όλα τα λιμάνια και να έχει μία επιτυχημένη παρουσία στα ναυτιλιακά κέντρα του κόσμου».
