Του Στέφανου Μίλεση
Η αρχή της δεκαετίας του 1920 σηματοδοτείται από το γυναικείο φεμινιστικό κίνημα, το οποίο εμφανίζεται πλέον δυναμικά στο προσκήνιο και λαμβάνει εκρηκτικές διαστάσεις. Οι γυναικείες διεκδικήσεις υπάρχουν παντού, ακόμα και στην καθημερινότητα των Ελλήνων, απαιτώντας ίση μεταχείριση με τους άνδρες.
Στην στην πειραϊκή εφημερίδα «Σφαίρα» ένας επώνυμος Πειραιώτης ο Θεόδωρος Κοντέρης (γνωστός φυσιολάτρης, ορειβάτης και πατέρας του εκδρομισμού στον Πειραιά) δημοσιοποιηθεί το 1928, μια επιστολή Πειραιώτη αναγνώστη από την οποία φαίνονται τα προβλήματα που έχουν δημιουργηθεί με τη γυναίκα του, από τη στιγμή που εκείνη αποφάσισε να «ασπαστεί» το φεμινιστικό κίνημα ή αλλιώς τιςελευθεριάζουσες όπως τις αποκαλούσαν.
"Η γυναίκα μου αποβάλλουσα τις παλιές αρχές τις οποίες είχε κληρονομήσει από τους γονείς της, ασπάστηκε τις ελευθεριάζουσες. Πρώτον έκοψε τα μαλλιά της, άρχισε να βάφει τα χείλη της, τα φρύδια της, τα νύχια της, για τον ευπρεπισμό των οποίων ασχολείται καθημερινώς για πάνω από μια ώρα.
Τα νέα της φορέματα φτάνουν μέχρι γονάτων ως εκ τούτου δεν προλαβαίνει να αγοράζει διαρκώς κάλτσες και μάλιστα μεταξωτές. Καπνίζει αρειμανίως και ρουφά ηδονικότατα 3, 4, ούζα την ημέρα. Γράφτηκε τελευταίως συνδρομήτρια στο περιοδικό "Αγώνας της Γυναίκας", το οποίο της πήρε τα μυαλά, έγινε μέλος σε τρεις συλλόγους υπέρ των δικαιωμάτων της γυναίκας, για τις συνεδριάσεις των οποίων αφιερώνει σχεδόν όλα της τα απογεύματα, επιστρέφει στο σπίτι συνήθως 9 και 10 μ.μ. ενίοτε δε και μετά το μεσονύκτιο όταν τύχει μετά τη συνεδρίαση να στρωθούν εις το χαρτοπαίγνιο δια το οποίο τρέφει ιδιαίτερη συμπάθεια ή μάλλον έχει κυριευτεί από αυτό. Διαμαρτυρήθηκα, φώναξα, ξόρκισα τη γυναίκα μου να συνέλθει, μάταια όμως. Εξαιτίας αυτού δεν λείπουν από το σπίτι μου οι καυγάδες και οι γνωστές... ψευτολιποθυμίες. Ευτυχώς που δεν έχω παιδιά, αλλιώς θα βρισκόμουν σε μια πραγματική κόλαση, όπως βλέπω ότι αξιοθρήνητα συμβαίνει σε οικογένεια συναδέλφου μου, του οποίου η γυναίκα ακολουθεί τις ελευθεριάζουσες με τις εξωφρενικές για την εποχή μας ιδέες.
 |
| Πειραιώτισσες στο Ποδηλατοδρόμιο |
"Η γυναίκα μου αποβάλλουσα τις παλιές αρχές τις οποίες είχε κληρονομήσει από τους γονείς της, ασπάστηκε τις ελευθεριάζουσες. Πρώτον έκοψε τα μαλλιά της, άρχισε να βάφει τα χείλη της, τα φρύδια της, τα νύχια της, για τον ευπρεπισμό των οποίων ασχολείται καθημερινώς για πάνω από μια ώρα.
Τα νέα της φορέματα φτάνουν μέχρι γονάτων ως εκ τούτου δεν προλαβαίνει να αγοράζει διαρκώς κάλτσες και μάλιστα μεταξωτές. Καπνίζει αρειμανίως και ρουφά ηδονικότατα 3, 4, ούζα την ημέρα. Γράφτηκε τελευταίως συνδρομήτρια στο περιοδικό "Αγώνας της Γυναίκας", το οποίο της πήρε τα μυαλά, έγινε μέλος σε τρεις συλλόγους υπέρ των δικαιωμάτων της γυναίκας, για τις συνεδριάσεις των οποίων αφιερώνει σχεδόν όλα της τα απογεύματα, επιστρέφει στο σπίτι συνήθως 9 και 10 μ.μ. ενίοτε δε και μετά το μεσονύκτιο όταν τύχει μετά τη συνεδρίαση να στρωθούν εις το χαρτοπαίγνιο δια το οποίο τρέφει ιδιαίτερη συμπάθεια ή μάλλον έχει κυριευτεί από αυτό. Διαμαρτυρήθηκα, φώναξα, ξόρκισα τη γυναίκα μου να συνέλθει, μάταια όμως. Εξαιτίας αυτού δεν λείπουν από το σπίτι μου οι καυγάδες και οι γνωστές... ψευτολιποθυμίες. Ευτυχώς που δεν έχω παιδιά, αλλιώς θα βρισκόμουν σε μια πραγματική κόλαση, όπως βλέπω ότι αξιοθρήνητα συμβαίνει σε οικογένεια συναδέλφου μου, του οποίου η γυναίκα ακολουθεί τις ελευθεριάζουσες με τις εξωφρενικές για την εποχή μας ιδέες.
 |
| Ο Αγώνας της Γυναίκας - 1923 |
 |
| Οι γυναίκες κυκλοφορούν πλέον μόνες κι ασυνόδευτες, σχηματίζουν παρέες, ανεβαίνουν στα λεωφορεία, δίνουν ραντεβού σε φουαγιέ ξενοδοχείων στο Νέο Φάληρο για τσάι ή χαρτιά |
Σκέφτομαι να ζητήσω διαζύγιο, προηγουμένως όμως προσπαθώ με κάθε τρόπο να επανέλθουμε στον ήσυχο οικογενειακό μας βίο, με τα αγνά του ελληνικά έθιμα και τη ζηλευτή του ευτυχία. Γι’ αυτό σας παρακαλώ να μου υποδείξετε πώς να συνετίσω τη γυναίκα μου για να ξαναβρούμε τη χαμένη μας οικογενειακή ευτυχία…….. Δεν μας φτάνουν όλα αυτά, ήρθε να προστεθούν τώρα τελευταία και οι συμφορές από το Δάγκειο πυρετό…».
Ο όρος "ελευθεριάζουσες" που χρησιμοποιούταν ευρέως τη δεκαετία του '20, ουσιαστικά ήταν λάθος καθώς παρέπεμπε σε γυναίκες με ακόλαστη συμπεριφορά ή ηθικά ανεξέλεγκτες.
Οι γυναίκες προβάλλουν δυναμικά τις διεκδικήσεις τους, απελευθερώνονται από όσα τις καταπίεζαν και ακολουθούν τη μόδα της εποχής. Βγαίνουν στο Πασαλιμάνι, στην Καστέλλα και στο Νέο Φάληρο μόνες. Γυναικείες παρέες περπατούν κατά μήκος της παραλίας και γυναικεία πηγαδάκια σχηματίζουν κύκλους σε ζαχαροπλαστεία και υπαίθρια αναψυκτήρια. Χαίρονται τη ζωή, προσπαθούν να πάρουν πίσω το χαμένο χρόνο. Ρουφάνε δυνατά το τσιγάρο, σαν να επρόκειτο για την ίδια τη ζωή τους. Κάνουν ηλιοθεραπεία, παίζουν στην παραλία, αφήνουν τον εαυτό τους ελεύθερο.
Οι αθλητικοί σύλλογοι πιάνουν τον παλμό της εποχής και σχηματίζουν ομάδες αποκλειστικά με γυναίκες. Στον Πειραιά ήδη έχουν εμφανιστεί οι πρώτες Ελληνίδες κολυμβήτριες αθλητικών συλλόγων.
Όσες δεν γυμνάζονται, καπνίζουν αρειμανίως, χορεύουν, ενώ κάποιες πιο τολμηρές κάνουν την εμφάνισή τους στην περίφημη ταράτσα του Ποδηλατοδρόμιου στο Νέο Φάληρο. Διεκδικούν από εκεί έστω και για λίγο, τη φευγαλέα ματιά των ποδοσφαιριστών ή των θαυμασμό των παρευρισκόμενων θεατών.
Κάθε Κυριακή τα κορίτσια της ταράτσας του Ποδηλατοδρόμιου αυξάνουν. Η μια παίρνει θάρρος από την άλλη και σε λίγο διάστημα η ταράτσα μετατρέπεται σε πραγματική πασαρέλα.
Προς το τέλος της δεκαετίας του 1930, το γυναικείο κίνημα είχε χάσει την ορμή της προηγούμενης δεκαετίας, αφού πρώτα όμως επιτύχει πολλά, με σπουδαιότερο όλων το δικαίωμα ψήφου, αφού οι γυναίκες για πρώτη φορά ψήφισαν, έστω και σε δημοτικές εκλογές το 1934. (Αρκεί να γνώριζαν γράμματα και να είχαν ηλικία άνω των τριάντα ετών).
Ποτέ κανείς δεν έμαθε τι ακριβώς έπραξε ο αναγνώστης της "Σφαίρας" με την "ελευθεριάζουσα" σύζυγό του.
Οι γυναίκες προβάλλουν δυναμικά τις διεκδικήσεις τους, απελευθερώνονται από όσα τις καταπίεζαν και ακολουθούν τη μόδα της εποχής. Βγαίνουν στο Πασαλιμάνι, στην Καστέλλα και στο Νέο Φάληρο μόνες. Γυναικείες παρέες περπατούν κατά μήκος της παραλίας και γυναικεία πηγαδάκια σχηματίζουν κύκλους σε ζαχαροπλαστεία και υπαίθρια αναψυκτήρια. Χαίρονται τη ζωή, προσπαθούν να πάρουν πίσω το χαμένο χρόνο. Ρουφάνε δυνατά το τσιγάρο, σαν να επρόκειτο για την ίδια τη ζωή τους. Κάνουν ηλιοθεραπεία, παίζουν στην παραλία, αφήνουν τον εαυτό τους ελεύθερο.
Οι αθλητικοί σύλλογοι πιάνουν τον παλμό της εποχής και σχηματίζουν ομάδες αποκλειστικά με γυναίκες. Στον Πειραιά ήδη έχουν εμφανιστεί οι πρώτες Ελληνίδες κολυμβήτριες αθλητικών συλλόγων.
 |
| Αύγουστος 1926 - Γυναικείοι αγώνες κολύμβησης |
Όσες δεν γυμνάζονται, καπνίζουν αρειμανίως, χορεύουν, ενώ κάποιες πιο τολμηρές κάνουν την εμφάνισή τους στην περίφημη ταράτσα του Ποδηλατοδρόμιου στο Νέο Φάληρο. Διεκδικούν από εκεί έστω και για λίγο, τη φευγαλέα ματιά των ποδοσφαιριστών ή των θαυμασμό των παρευρισκόμενων θεατών.
Κάθε Κυριακή τα κορίτσια της ταράτσας του Ποδηλατοδρόμιου αυξάνουν. Η μια παίρνει θάρρος από την άλλη και σε λίγο διάστημα η ταράτσα μετατρέπεται σε πραγματική πασαρέλα.
Προς το τέλος της δεκαετίας του 1930, το γυναικείο κίνημα είχε χάσει την ορμή της προηγούμενης δεκαετίας, αφού πρώτα όμως επιτύχει πολλά, με σπουδαιότερο όλων το δικαίωμα ψήφου, αφού οι γυναίκες για πρώτη φορά ψήφισαν, έστω και σε δημοτικές εκλογές το 1934. (Αρκεί να γνώριζαν γράμματα και να είχαν ηλικία άνω των τριάντα ετών).
Ποτέ κανείς δεν έμαθε τι ακριβώς έπραξε ο αναγνώστης της "Σφαίρας" με την "ελευθεριάζουσα" σύζυγό του.
