"Περαστικός βλέπεις τη Μάνη σε τρεις μέρες, περπατητής σε τρεις μήνες και για να δεις την ψυχή της θέλεις τρεις ζωές. Μια για τη θάλασσα, μια για τα βουνά της και μια για τους ανθρώπους της"....
Γράφει ο Σταύρος Λιλόγλου
Σαγγιάς!
Ένα βουνό μυστηριακό με άγρια ομορφιά και ανίκητο έως τώρα από την ανθρώπινη παρουσία και παρέμβαση.
Μέχρι τώρα η επαφή μου με το βουνό αυτό, ήταν η ανάβαση -τουλάχιστον μια φορά το χρόνο- σε μια ανατολική πλαγιά του Σαγγιά σε έναν παλαιότατο μεγαλιθικό οικισμό τής Μάνης, τον Μακρύναρο(για το προσκύνημα τού Αϊ-Γιώργη), με εκπληκτική θέα στον όρμο τής αρχαίας Τευθρώνης (Κότρωνα) και το Λακωνικό κόλπο.
Εκεί στη γιορτή του Αγίου Γεωργίου είχα πληροφορηθεί από μέλη της οικογένειας Δημακόγιαννη και συγκεκριμένα από τον πεθερό μου, Περικλή Δημακόγιαννη, ότι υπάρχουν ψηλότερα(!!) σημεία του βουνού τα οποία μέχρι τη δεκαετία του 1960 ήταν κατοικήσιμα , καθώς τους καλοκαιρινούς μήνες οι παλαιοί Μανιάτες άφηναν τα παραθαλάσσια μέρη και ανέβαιναν με τα ζώα τους σε αυτά τα υψίπεδα...τα "highlands" της Μέσα Μάνης.
Ένα από αυτά τα υψίπεδα είναι και η λάκκα ή λάκκωμα(επίπεδες επιφάνειες που κλείνονται γύρω γύρω από βουνά) "Αχράδα", που βρίσκεται σε φυσική οχυρή θέση και στο παρελθόν η έκταση της ήταν καλλιεργήσιμη.
Έκτοτε έψαχνα ευκαιρία να επισκεφτώ το συγκεκριμένο υψίπεδο του Σαγγιά...
Η πρώτη προσπάθεια ανάβασης στην λάκκα της Αχράδας έγινε τον Αύγουστο του 2016 από τον γράφοντα και με οδηγό τον κ. Γρηγόρη Μιχαλακάκο που είναι Άριστος γνώστης του Σαγγιά.
Με αφετηρία το χωριό της Ανατολικής Μάνης Ζούδα ακολουθήθηκε η διαδρομή ΖΟΥΔΑ-ΚΑΜΠΑΝΟΠΕΤΡΑ-ΣΚΥΦΟΣ ΤΕΣΣΕΡΑΜΟΔΗ-ΠΥΛΕΣ-ΑΧΡΑΔΑ.
 |
| Η φωτογραφία είναι από την αναβάση του 2016 από την θέση ΤΕΣΣΕΡΑΜΟΔΗ με φόντο τον Φλομοχώρι , τον Κότρωνα και την νησίδα Σκόπα καθώς και τα υπόλοιπα χωριά Σκαλτσοτιάνικα ,Αλεπού Γονεά, Ριγανόχωρα κ.α |
Όμως είχαμε μια "ατυχία" με την κάρτα μνήμης της φωτογραφικής μηχανής με αποτέλεσμα να χάσουμε όλες τις φωτογραφίες της "αποστολής" που ελήφθησαν στο λάκκωμα της Αχράδας...
Έτσι φέτος τον Αύγουστο αποφασίστηκε εκ νέου μια νέα ανάβαση του βουνού, αυτήν την φορά όμως επιλέχθηκε η διάσχιση του όρους Σαγγιά και η προσέγγιση του λακκώματος "Αχράδα" από δυτικά προς Ανατολικά!
Είναι τέλη Αυγούστου 2017... και μετά από αρκετές συζητήσεις για τον τρόπο και τον χρόνο ανάβασης-διάσχισης -κατάβασης του όρους Σαγγιά ...η απόφαση ελήφθη και αποφασίστηκε η ημερομηνία και ή ώρα...
Η ομάδα "κρούσης" αποτελούταν από 4 άτομα, ( Σταύρος Λιλόγλου, Γρηγόρης Μιχαλακάκος,Λάμπης Μιχαλακάκος και Δημήτρης Δημακόγιαννης).
Ειδικότερα ο Λάμπης Μιχαλακάκος προσφέρθηκε να μας μεταφέρει με αυτοκίνητο(4Χ4) στην θέση "Τροκάλους" πάνω από το χωριό Δρύαλος της αποσκιερής Μάνης και ο αδερφός του Γρηγόρης Μιχαλακάκος που γνωρίζει άριστα τα μονοπάτια του Σαγγιά προσφέρθηκε να μας οδηγήσει κατά την πεζοπορία.
Και τα 2 αδέρφια που κατάγονται από τον Κότρωνα έχουν μεγαλώσει στην οροσειρά του Σαγγιά και είναι άριστοι γνώστες των μονοπατιών και των περιοχών του βουνού καθώς διατηρούν βοοειδή ελευθέρας βοσκής στα υψίπεδα του Σαγγιά.
Λίγο μετά τις 3 το μεσημέρι στις 25/8/2017 η ομάδα, αποτελούμενη από τα 4 άτομα ξεκινήσαμε από τον Κότρωνα με προορισμό το χωριό "ΔΡΥΑΛΟΣ" της αποσκιερής Μάνης ώστε να προσεγγίσουμε το βουνό Σαγγιάς (υψομ. 1.218 μ). και να το διασχίσουμε(από Δυτικά προς Ανατολικά)από την θέση "Τροκάλους" με προορισμό το λάκκωμα " Αχράδα" και με κατεύθυνση προς την Ζούδα στην Ανατολική Μάνη (βλ. εικόνα)
Η διαδρομή που ακολουθήσαμε στον παραπάνω χάρτη ήταν:
Με αυτοκίνητο προσεγγίσαμε το βουνό στην θέση "Τροκάλους" πάνω από το χωριό Δρύαλος στην αποσκιερή Μάνη και από εκεί διασχίσαμε με πεζοπορία τα σημεία "ΠΑΠΑΔΙΚΑ -ΜΑΥΡΟ ΛΑΓΚΑΔΙ-ΡΟΔΟ-ΑΧΡΑΔΑ-ΤΕΣΣΕΡΑΜΟΔΗ-ΓΑΝΙΑ-ΜΑΡΙΝΟ" με τελική κατάληξη στο χωριό Ζούδα της Προσηλιακής Μάνης.
Η κατεύθυνση που ακολουθήσαμε ήταν ΒΟΡΕΙΑ-ΒΟΡΕΙΟΑΝΑΤΟΛΙΚΑ-ΑΝΑΤΟΛΙΚΑ με τελικό προορισμό το χωριό "ΖΟΥΔΑ" της Ανατολικής Μάνης.
Δείτε το φωτορεπορτάζ της διαδρομής:
 |
| ΤΡΟΚΑΛΟΥΣ(ΘΡΟΚΑΛΟΥΣ) |
Σημειώνω ότι η προσέγγιση με αυτοκίνητο στην θέση "Τροκάλους" είναι δυνατή ΜΟΝΟ με τζιπ 4Χ4 καθώς ο δρόμος είναι ιδιαίτερα τραχύς και δύσβατος.
Λίγο μετά το σημείο "ΤΡΟΚΑΛΟΥΣ" , στην φωτογραφία είναι η τοποθεσία "ΜΑΚΡΥ ΛΑΚΚΩΜΑ" και στο βάθος προς νότο διακρίνεται το ακρωτήριο Ταίναρο.
Προς τα "ΠΑΠΑΔΙΚΑ" με κατεύθυνση προς Βόρεια-Βορειοανατολικά και στο βάθος διακρίνουμε τον κόλπο του Κότρωνα.
Συνεχίζοντας την πορεία μας στα "ΠΑΠΑΔΙΚΑ" διακρίνουμε την τοποθεσία "ΜΑΥΡΟ ΛΑΓΚΑΔΙ" που πήρε την ονομασία από τις "μαύρες" βελανιδιές που φαίνονται στην φώτο.
Συνεχίζοντας την πορεία μας προς βορειοανατολικά βλέπουμε την τοποθεσία "ΜΑΥΡΟ ΛΑΓΚΑΔΙ"
Στιγμές ανάπαυλας στο "ΜΑΥΡΟ ΛΑΓΚΑΔΙ"
Αφήνοντας το "ΜΑΥΡΟ ΛΑΓΚΑΔΙ" συνεχίζουμε την πορεία μας στα "ΠΑΠΑΔΙΚΑ" με κατευθυνση προς την λάκκα ή λάκκωμα "ΡΟΔΟ"
Συνεχίζοντας την πορεία μας διαμέσου της λάκκας "ΡΟΔΟ"
...Που δημιουργήθηκε από το μάζεμα αυτών των πετρωμάτων σε αυτήν εδώ την πλαγιά!Φανταστείτε τον κόπο που κατέβαλλαν αυτοί οι άνθρωποι για να μαζέψουν όλες αυτές τις πέτρες... και να δημιουργήσουν αυτή την "σάρα" (που λέμε στην Μάνη) από πέτρες...
Με κατεύθυνση προς την λάκκα "ΑΧΡΑΔΑ"
Αυτό εδώ το δέντρο που βλέπετε είναι ένα ΤΕΡΑΣΤΙΟ πουρνάρι που έχει φυτρώσει σε μια από τις πολλές χαράδρες που έχει η διαδρομή και η ηλικία του πρέπει να ξεπερνάει τουλάχιστον μια ντουζίνα αιώνες...
...΄Ενας ταύρος απολαμβάνει την δροσιά που του παρέχει το πρώην περιβόλι μιας παλιάς οικίας στην λάκα "ΡΟΔΟ".
Λίγο πριν την "είσοδο" στο λάκκωμα της "ΑΧΡΑΔΑΣ". Δείτε αυτά τα γαϊδουράγκαθα τα οποία ξεπερνούν σε ύψος τα 2,5 μέτρα!
Καθώς προσεγγίζουμε την λάκκα "ΑΧΡΑΔΑ" από τη νοτιοδυτική είσοδο της...
Η λάκκα Αχράδα είναι περιτρυγυρισμένη από βουνά και έχει δυο "ανοίγματα" ένα από τα νοτιοδυτικά που αφήσαμε πίσω μας και ένα από βορειοανατολικά τις λεγόμενες "ΠΥΛΕΣ" αυτό που βλέπετε στην φωτό...ευθεία και δεξιά...
Το λάκκωμα "ΑΧΡΑΔΑ" όπως το προσεγγίσαμε από την νοτιοδυτική είσοδο του...
Διακρίνονται τα τοιχία που χώριζαν τις καλλιεργήσιμες εκτάσεις καθώς και τα περίφημα «κολλοσόσπιτα» ...
Ο Πύργος αυτός στα απώτερα χρόνια χρησίμευε ως παρατηρητήριο για ενδεχομένους εισβολείς (Τούρκους ή πειρατές).
Δυστυχώς δεν προλάβαμε να ανεβούμε σε αυτόν ώστε να τραβήξουμε φωτογραφίες διότι θα μας έπιανε το σκοτάδι(επιφυλασσόμαστε όμως για αυτό σε μια μελλοντική μας αποστολή)...
Στο λάκκωμα συναντάμε σε αφθονία φασκόμηλο και ρίγανη...
Τριγύρω η βλάστηση είναι φτωχή σε δέντρα, αλλά πλούσια σε ακανθώδεις σκληρόφυλλους ημίθαμνους (πουρνάρια, αρκουδόβατους, ασφάκες, φρύγανα, αγριοτριανταφυλλιές, αγριαγκορτσιές, σκίνους κ.ά.) Πλήθος και τα αυτοφυή βότανα (μέντα, θυμάρι, λεβάντα, θρούμπι, ρίγανη κ.λπ.)καθώς και τα αγριολούλουδα.
Την άνοιξη στον Σαγγιά φυτρώνουν πολλά, διαφορετικά, πανέμορφα κι ιδιαίτερα (παπαρούνες σε όλα τα χρώματα, καμπανούλες, ανεμώνες, λίλιουμ, κρόκοι, ασπερούλες Ταϋγέτου κι οι περίφημοι λευκοί αγριόκρινοι) δίνουν χαρούμενες πολύχρωμες πινελιές στις κοφτερές πέτρες συμπληρώνοντας έτσι την χλωρίδα της περιοχής.
Σε ό,τι αφορά την πανίδα, έχουν παρατηρηθεί 85 είδη πουλιών, 19 είδη θηλαστικών, 33 είδη ερπετών κι αμφίβιων και ο Σαγγιάς θεωρείται ως μια από τις πιο σημαντικές περιοχές της Πελοποννήσου για τις πεταλούδες και τα έντομα.
Αποτελεί επιπλέον, όπως όλη η Νότια Μάνη, σταθμό ανάπαυσης για τα αποδημητικά πουλιά στο μεγάλο ταξίδι τους προς το Νότο κι είναι ιδιαίτερα σημαντική για τα αρπακτικά πουλιά (πετρίτη, βραχοκιρκίνεζο, φιδαετό, βασιλαετό, χρυσαετό, αετογερακίνα, όλα τα είδη της κουκουβάγιας κ.ά.) που ζουν εδώ και κατά τη διάρκεια του χειμώνα.
Επίσης υπάρχει πληθώρα στερνών που χρησίμευαν ως αποταμιευτές νερού και κάποιες από αυτές λειτουργούν ακόμα...
Εντυπωσιακές στέρνες, που έχουν δίπλα τους για το πότισμα των ζώων, περίτεχνα πελεκημένες λίθινες «κορύτες» («σκαφίδια» ή «σκαφιδέλια» όπως ονομάζονται με τη μανιάτικη ντοπιολαλιά).
Οπως μας ενημέρωσε ο οδηγός μας κ. Γρηγόρης Μιχαλακάκος, εδώ ποτίζονται κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, τα μοσχάρια ελεύθερης βοσκής που ζουν στο οροπέδιο, αποκομμένα από τον κύριο όγκο του Ταϋγέτου.
Οι περίφημες συκιές της "ΑΧΡΑΔΑΣ" με τα νοστιμότατα βασιλικά σύκα...
Η δυτική πλευρά της "ΑΧΡΑΔΑΣ" με τα κτήματα και τα κολοσσόσπιτα της οικογένειας Δημακόγιαννη...
ΔΕΙΤΕ ΚΑΙ ΤΟ ΒΙΝΤΕΟ:
Αυτό είναι το μοναδικό άνοιγμα του λακκώματος "ΑΧΡΑΔΑ" προς βορειοανατολικά και ονομάζεται "ΠΥΛΕΣ".
Το άνοιγμα του φτάνει σε κάποια σημεία τα τριάντα με σαράντα μέτρα και οποιοσδήποτε εισβολέας που ερχόταν από την παραθαλάσσια ανατολική πλευρά για να εισέλθει στην "ΑΧΡΑΔΑ" έπρεπε να περάσει από αυτό το στενό πέρασμα που φυλασσόταν από ένοπλους Μανιάτες...
Ο Κότρωνας και η νησίδα Σκόπα όπως φαίνονται από την θέση "ΠΥΛΕΣ"
Η φανταστική άποψη του Κότρωνα αφού αφήσαμε πίσω μας τις "ΠΥΛΕΣ" και φτάσαμε στην θέση ΤΕΣΣΕΡΑΜΟΔΗ κατεβαίνοντας προς το χωριό Ζούδα.
Ίσως το πιο δύσκολο σημείο της διαδρομής...
Το ρέμα της "ΓΑΝΙΑΣ" με τις σάρες από πέτρες και αγκωνάρια...
Κάθε βήμα είναι σαν χτύπημα από σφυρί στα καταπονημένα γόνατα μας...
Λίγο μετά φτάσαμε στο σημείο "ΜΑΡΙΝΟΣ" και έπειτα στο τέλος της διαδρομής στο χωριό Ζούδα της Ανατολικής Μάνης.
Η διάρκεια της πεζοπορίας ήταν περίπου 3,5 ώρες χωρίς τα διαλείμματα για τις σχετικές φωτογραφίες...
Ήταν μια φανταστική εμπειρία και ένα ταξίδι στον χρόνο, στην φύση και την ιστορία της Μάνης και όλα τα μέλη της αποστολής υποσχεθήκαμε να το επαναλαμβάνουμε μια φορά το χρόνο εξερευνώντας και ένα διαφορετικό σημείο του μυστηριακού Σαγγιά...
 |
| Ο οδηγός μας και άριστος γνώστης του Σαγγιά ο κ. Γρηγόρης Μιχαλακάκος |
Λίγα Λόγια για τον Σαγγιά και τη Μάνη αντί για επίλογο:
ΜΑΝΗ!
Αυτή η γοητευτική και βραχώδης , άνυδρη και άγονη γη, διαμόρφωσε στους κατοίκους της ασυμβίβαστο χαρακτήρα, αυστηρά ήθη, ψυχικό θάρρος, φιλοπατρία, σεβασμό στις παραδόσεις, την οικογενειακή τιμή και τον απόλυτο σεβασμό στους νεκρούς.
Τόπος τραχύς, άνυδρος, λιτός, δωρικός, επιβλητικός.
Τόπος που γεννά ανθρώπους με ασυμβίβαστο χαρακτήρα, αυστηρά ήθη κι έθιμα, και ταυτόχρονα με μια τοπικιστική ίσως αντίληψη, που πηγάζει όμως από την υπερηφάνεια ότι ουδέποτε υποδουλώθηκαν σε ξένους και πάντα έζησαν ελεύθεροι.
«Αυτά τα δέντρα δεν βολεύονται με λιγότερο ουρανό, αυτές οι πέτρες δε βολεύονται κάτω από τα ξένα βήματα, αυτά τα πρόσωπα δε βολεύονται παρά μόνο στον ήλιο, αυτές οι καρδιές δε βολεύονται παρά μόνο στο δίκιο» όπως γράφει ο Γ. Ρίτσος στην ποιητική του συλλογή «Ρωμιοσύνη».
Οι εκδοχές από πού έλκει το όνομά της πολλές. Το λατινικό mainus ή manus ίσως προδίδει το όνομα της περιοχής καθώς η χερσόνησος του Μεζάπου, το γνωστό «Τηγάνι», μοιάζει με υπερφυσικό χέρι (στα λατικά manus). Άλλη εκδοχή η πύλη του Άδη στο Ταίναρο με τη λατινική λέξη manes που σημαίνει ψυχή. Συναντάται επίσης στην αρχαία ελληνική μυθολογία ο θεός Μάνης (Ουρανός), πατέρας του Κρόνου και παππούς του Δία.
Η Μέσα Μάνη διακρίνεται με βάση την κατά μήκος κορυφογραμμή του Σαγγιά, στην Ανατολική Μάνη ή Προσηλιακή Μάνη, που βλέπει προς το Λακωνικό Κόλπο και στη Δυτική Μάνη ή απόσκερη ή αποσκιερή Μάνη, που βλέπει στο Μεσσηνιακό Κόλπο.
Το όρος "Σαγγιάς" αποτελεί την νότια κατάληξη της οροσειράς του Ταυγέτου και είναι μια τοποθεσία μυστηριακή που περιβάλλεται με παραδόσεις και θρύλους όπως τις νεράϊδες (τις «ξωθιες»), τα ξωτικά και τα στοιχεία της φύσεως, τους «βρουκολάκους», τα φαντάσματα, τις παρουσίες των νεκρών και τα «φουσάτα».
Είναι ένα τραχύ και «αρσενικό» τοπίο που σηματοδοτεί την αντίσταση σε κάθε κατακτητή, γοητεύει για την σκληρότητά του και η παρουσία του δεσπόζει σε ολόκληρη την Μέσα Μάνη.
Λειβάδια, οροπέδια απόκρυφα , «λάκκες’ ή «λάκκοι» στην μανιάτικη διάλεκτο, όπου μαζεύεται το βρόχινο βουνό νερό ένα μέρος του χρόνου, κι όπου καλλιεργούσαν κάποτε το στάρι, τα κηπευτικά , και τα οπωροφόρα. Λάκκες μ΄εξωτικά ονόματα, του Καλαντρέα, του Γιαννούλη, του Σαγγιά, του Άρμακα, και της Αχράδας (προς τη Γανιά, προς Ζούδα-Φλομοχώρι και Μακρύναρο , προς την προσηλιακή μεριά της Μάνης).
Πιο πέρα τα Παπαδικά και του Θράκαλου, καθώς πηγαίνεις νότια (απ΄την αποσκιερή μεριά), πάνω απ΄τον Φραγκούλια και τον Δρύαλο, τον μυθικό τον κένταυρο αδερφό του Χείρωνα, σ΄ένα τοπίο που αγναντεύεις θάλασσα (αλς) μεσ΄από τις πυκνές συστάδες με βελανιδιές (δρυς).
Στο διάβα σου, βόδια και άγρια άλογα και άγνωστα πουλιά, κι ανθοί δυσεύρετοι, ευώδεις, θεραπευτικοί ( σε έναν από αυτούς, τον salvia officinalis που λέγονταν στις λατινογενείς γλώσσες sagia, οφείλει το βουνό το όνομα του), και στοιχειωμένες πολιτείες πέτρινες και άντρες οχυρές ατέλειωτες με τέλεια ξερολιθιά χτισμένες, από ανθρώπους πετρομάστορες που έζησαν σε χρόνους παλαιολιθικούς, κτίσματα και πολίσματα και μεγαλιθικά μνημεία. Μυκήνες άγνωστες κι ανεξερεύνητες, κι επάνω τους βυζαντινά καστρόσπιτα, και πύργοι γκρεμισμένοι σιωπηλοί κι ερημικά ξωκλήσια.
"Σαγγιάς!
Οροσειρά αδάμαστη και πέτρα σμιλεμένη του ονείρατου, Άγιον Όρος και υψιπετές, το «άβατον» της ιερής και της μανιάτικης σαγήνης"!(«Οδοιπορικό στην Μάνη» του Χρίστου Δρακούλη Γούδη )
